Ecoloog Frank van Irsel: "Je zintuigen worden continu geprikkeld”
27 augustus '25
Wonen op een landgoed waar je onderdeel bent van de natuur, dat is het idee achter Kloostergoed Theresia in Vught. Ecologisch adviseur en natuurbeheerder Frank van Irsel is sinds 2019 nauw betrokken bij het ontwerp en beheer van dit groene gebied. Hij vertelt hoe het landschap centraal staat in de ontwikkeling en hoe bewoners straks midden in de natuur wonen, soms zelfs zonder afgebakende tuin. “We hebben de bebouwing laten aansluiten bij de natuur, niet andersom.”
Ontwerpen vanuit het landschap
Het werk van Frank is tweeledig. Hij is veel in de natuur, maar ook bij stedelijke projecten betrokken. “Kloostergoed Theresia zit precies tussen stad en natuur in”, vertelt Frank. “Het park ademt cultuurhistorie én natuur. Je vindt er bossen, kruidenrijke graslanden, bomenweides en poelen. Vooral veel variatie op een kleine schaal. Dat maakt het aantrekkelijk voor dieren en mensen. Loop je hier rond, dan worden je zintuigen continu geprikkeld. Vanaf het begin hebben we gekeken hoe de bebouwing onderdeel kon worden van de natuur. Dus niet eerst bouwen en daarna groen toevoegen, maar de natuur als basis nemen. Dat is een omgekeerde benadering vergeleken met veel projecten in Nederland.”
Dieren en bestaand groen als basis
Bij het ontwerp is eerst gekeken naar de soorten die er leven. “We hebben rekening gehouden met beschermde soorten als dassen, bunzingen en vleermuizen. Die hebben we in kaart gebracht en beschermd. Ook hebben we gekeken naar de hele structuur van het landgoed en de opbouw van de bossen. Welke soorten ontbreken er? Hoe kun je structuren versterken? Zo ontdekten we dat de struiklaag ijl was”, legt Frank uit. “Door die terug te brengen en woningen daar onderdeel van te maken, ontstaat een natuurlijke overgang van kruidenrijk grasland naar bos. Iets wat voor veel dieren belangrijk is. De bebouwing is dus letterlijk een schakel in het ecosysteem.”
‘Een rijk ecosysteem maken’
Sinds 2019 wordt dit prachtige gebied al actief beheerd om de natuur te versterken. “We werken aan verschillen in zon en schaduw, hoogtes en dichtheid van beplanting. Eigenlijk alles om een rijk ecosysteem te maken. Een opvallende soort is de Amerikaanse eik, die we veel zien in heel Midden-Brabant. Het is een ingevoerde boomsoort die snel groeit en onze eigen soorten verdringt. We kwamen ook soorten tegen die veel zeggen over de oorspronkelijke bodem, zoals zilverhaver en zandblauwtje. Dat geeft aan dat er kansen zijn om heide te ontwikkelen.”
Variatie is het sleutelwoord
“Bij dit project zaten natuurbeschermers en ontwikkelaars vanaf het begin samen aan tafel. Dat scheelt zoveel. Je merkt dat iedereen hetzelfde doel heeft: een fijne plek om te wonen, waar ook planten en dieren zich thuis voelen.” Volgens Frank is variatie het sleutelwoord voor meer biodiversiteit. “We hebben bossen gedund, poelen opgeschoond en inheemse soorten aangeplant. Aan de noordkant richten we ons op drogere bossen, aan de zuidkant waar ook bebouwing komt, komt eetbaar groen terug, zoals fruit en kruiden die je gebruikt in de keuken. Daarmee brengen we ook de historie van de moestuin weer tot leven.”
Regeneratief ontwerpen
Een belangrijk uitgangspunt is regeneratief ontwerpen bij Kloostergoed Theresia. Frank: “We proberen elke ingreep meerdere functies te geven. Een parkeerplek kan bijvoorbeeld ook water bergen en groen toevoegen. En doordat auto’s uit het zicht zijn stimuleert dat ook weer de gemeenschapszin. Zelfs een prullenbak heeft een zon- en schaduwzijde die invloed heeft op planten. We zien de mens als onderdeel van het ecosysteem, niet als iemand die erboven staat. Zo bouwen we stap voor stap aan een gebied dat zichzelf kan versterken.”
Wonen in het groen
Sommige woningen grenzen straks direct aan het landschap en hebben geen afgebakende tuin. “Dat is best bijzonder en je ervaart hier echt een soort van vakantiegevoel. We hopen dat bewoners daardoor meer naar buiten gaan en zich onderdeel voelen van het geheel. Je kijkt anders naar je omgeving als je weet welke vogels er zitten of welke plantjes er groeien. We willen bewoners prikkelen om planten en dieren te ontdekken, bijvoorbeeld via apps waarmee je soorten kunt herkennen. Zo draag je bij aan kennis over de natuur. Let maar op, wie oog krijgt voor details zoals een paddenstoel of een kevertje, ervaart de natuur intenser en komt sneller tot rust.”
Samen zorgen voor de natuur
Frank ziet vooral kansen voor bewoners om zelf bij te dragen. “Er is ruimte voor eigen initiatief. Denk aan het verwijderen van jonge Amerikaanse eiken, samen tuinieren met kruiden en bloemen, of meedoen aan inventarisaties. Door zelf iets te doen, groeit het eigenaarschap. Mijn wens is dat we samen nog ambitieuzere natuurdoelen halen. Hoe mooi zou het zijn als we hier straks heide zien bloeien? Als je snapt wat er groeit en bloeit, ga je er anders mee om. Dan laat je dat stoepplantje staan, omdat je weet wat het is. Dat is precies de boodschap: je bent hier geen bezoeker, maar onderdeel van het landschap.”
